Tại sao nói tết cả năm không bằng rằm tháng giêng

2022-02-11 09:26:14.0
Dân gian vẫn đang lưu truyền câu nói “cúng cả năm không bằng rằm tháng Giêng”, hay “Lễ Phật quanh năm không bằng ngày rằm tháng Giêng”. Việt Nam có nhiều ngày lễ, Tết, vì sao người Việt lại coi trọng ngày rằm tháng Giêng đến vậy?

MỤC LỤC

    Dân gian vẫn đang lưu truyền câu nói “cúng cả năm không bằng rằm tháng Giêng”, hay “Lễ Phật quanh năm không bằng ngày rằm tháng Giêng”. Việt Nam có nhiều ngày lễ, Tết, vì sao người Việt lại coi trọng ngày rằm tháng Giêng đến vậy?

     1. Nguồn gốc của ngày tết nguyên tiêu

    1.1 Theo dân gian

    Về nguồn gốc của Tết Nguyên Tiêu, dân gian có nhiều giải thích. Có truyền thuyết cho rằng, Tết Nguyên Tiêu bắt nguồn từ việc đồng áng trong dân gian. Trước sau ngày Rằm tháng Giêng hàng năm, công việc cày bừa của vụ chiêm sẽ bắt đầu, bà con nông dân ở các nơi đều khẩn trương chuẩn bị cho công việc đồng áng, đến tối ngày Rằm tháng Giêng sẽ ra đồng đốt cây, cỏ, lá khô để diệt sâu bọ.

    Tiết Lập xuân, trời ấm, hoa nở, bướm phát triển. Sau đó, theo chu kỳ sinh trưởng của loài bướm, trứng bướm nở ra sâu, lan rộng khắp nơi phá hoại mùa màng. Vì vậy công việc cần thiết của nông dân lúc này là diệt sâu bọ. Trong những ngày đó (sau tiết Lập Xuân), họ sẽ đi ra đồng tập trung rơm rạ, lá khô đốt lên để diệt các loại côn trùng có hại. Yếu tố lửa vẫn duy trì đến ngày nay thể hiện qua tục treo đèn lồng vào ngày này.

    1.2 Theo truyền thuyết

    Lại có truyền thuyết kể rằng: “Ngày xửa ngày xưa có một con thiên nga từ trên thiên đình bay xuống hạ giới đã bị một người thợ săn bắn chết. Để trả thù cho con thiên nga, Ngọc Hoàng đã sai một đội quân Thiên đình đúng ngày 15 tháng 1 xuống hỏa thiêu toàn bộ con người và động vật dưới hạ giới. Rất may cho loài người là có một số vị thần trên Thiên đình không đồng ý với quyết định có phần hơi nặng tay của Ngọc Hoàng.

    Họ đã liều mình xuống hạ giới để hiến kế cho chúng sinh. Thế là vào ngày đó, nhà nhà treo đèn lồng và bắn pháo hoa để trên Thiên đình tưởng rằng nhà cửa của họ đã bị phóng hoả. Nhờ đó mà loài người mới thoát khỏi cảnh diệt vong”.

    1.3 Theo Nho học

    Theo Nho học thì xưa ngày này còn được gọi là Tết Trạng Nguyên. Nhân dịp trăng sáng đầu năm, nhà vua cho mở đại tiệc tại vườn thượng uyển, triệu các vị trạng nguyên đến dự hội, ngắm cảnh, xem hoa, làm thơ xướng họa, ca ngợi các vẻ đẹp thiên nhiên và ân đức nhà vua đã đem lại thái bình thịnh trị. Từ đó về sau lễ hội tết Nguyên Tiêu đã được lưu truyền rộng rãi trong dân.

    1.4 Theo đạo Phật

    Lại có ý kiến cho rằng, Rằm tháng Giêng bắt nguồn từ hoạt động của Phật giáo, vào ngày này chư Tăng tập trung đông đủ để nghe Phật thuyết Pháp. Những người theo đạo Phật dùng ngày này để tưởng nhớ đức Phật... Trăng tròn đầu tiên cho một năm tốt lành Theo Thượng tọa Thích Thiện Chiếu, sở dĩ người dân hay nói “Lễ Phật quanh năm không bằng ngày rằm tháng Giêng” là vì Rằm tháng Giêng là rằm khởi đầu của năm, thích hợp với việc ước nguyện điều lành.

    Thượng tọa Thích Thiện Chiếu cho biết: Rằm tháng Giêng trùng với lễ Thượng Nguyên nên là thời điểm thích hợp để cầu an lành cho cả năm. Đến ngày này, mọi người thường đi chùa phóng sinh, làm nhiều việc thiện, cúng dường, cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa.

    2. Tại sao nói tết cả năm không bằng rằm tháng giêng?

    Ngày rằm tháng Giêng (15 tháng Giêng âm lịch) còn có tên gọi khác là Tết Nguyên tiêu, Tết Thượng nguyên. Đây là rằm đầu tiên của năm mới theo lịch âm của người Việt. Vào ngày này, mọi nhà đều chuẩn bị làm lễ cúng rất tươm tất, chu đáo, với mong muốn cầu một năm mới bình an, may mắn.

    Trong dân gian vẫn hay có câu nói: “Cúng cả năm không bằng Rằm tháng Giêng”, để nói về tầm quan trọng của ngày này đối với người Việt.

    Thêm vào đó, tháng này công việc lại ít (có quan niệm tháng Giêng là tháng ăn chơi) nên tháng Giêng có nhiều tết hơn hẳn các tháng khác (Tết Nguyên đán, Tết Nguyên tiêu).

    Bên cạnh đó, Tết Nguyên Tiêu là một Tết nằm trong hệ thống Thượng - Trung - Hạ nguyên (Rằm tháng Giêng, rằm tháng 7 và rằm tháng 10) với ý nghĩa tương ứng Tết hướng thiên cầu phúc - địa quan xá tội - thủy quan giải ách.

    Đối với người Việt, lễ rằm tháng Giêng là Tết muộn, bởi những gia đình khá giả tiếp tục ăn Tết và chơi mai, đào nở muộn. Đây cũng là dịp những người đau yếu, gia đình có tang ma… được ăn Tết bù.

    Ngoài ra, theo nông lịch, rằm tháng Giêng cũng là khởi đầu cho vụ gieo trồng mới. Với quan niệm “đầu xuôi, đuôi lọt”, trước khi bắt đầu vào vụ mới, người dân thường làm lễ cầu, cúng.

    Hiện nay cũng có quan niệm khác về ngày rằm tháng Giêng, cho rằng đây là ngày Vía Phật. Người theo đạo Phật có câu: “Lễ Phật cả năm không bằng đi lễ ngày Rằm tháng Giêng”.

    Ngày rằm tháng Giêng còn được  coi là ngày vía của đức phật A Di Đà, mà trong Phật giáo, đức phật A Di  Đà là giáo chủ ở cõi Tây phương cực lạc. Là một vị phật gắn với tương  lai tốt đẹp, huy hoàng, không có khổ đau. Phái Tịnh độ tông chủ trương  khuyên quần chúng chú tâm tụng niệm danh hiệu phật A Di Đà để khi chết  đi được vãng sanh vào cõi Tây phương cực lạc của đức phật này. Bởi thế  nên cúng cả năm cũng không bằng rằm tháng giêng là như vậy.

    Ngày rằm tháng Giêng ở Việt Nam ngày càng xa dần điển tích nguyên thủy và sinh hoạt của Trung Hoa mà  hòa nhập vào sinh hoạt Phật Giáo. Dù kinh điển Phật không nói đến ngày  rằm tháng Giêng nhưng trong đại đa số dân chúng (truyền thống Tam Giáo:  Phật – Khổng – Lão) thì đây là dịp lên chùa lạy Phật, cúng sao giải hạn,  ước nguyện điềm lành. Còn với Phật Tử thuần thành thì ngày rằm đầu năm  mới để lễ bái chư Phật, Bồ-tát, cúng dường Tăng Ni, phóng sanh, làm  những việc phước thiện nhằm cầu nguyện cho gia đình, cho cộng đồng tha  nhân, cầu quốc thái dân an, mưa thuận gió hoà, chúng sanh an lạc

    Đối với những người theo đạo Phật, trừ ngày mùng 1 Tết thì đây là ngày lễ đầu tiên và quan trọng trong năm. Họ lên chùa thắp nén nhang, cầu xin mọi sự may mắn.

    Bên cạnh đó, vào rằm tháng Giêng, nhiều nơi trên cả nước cũng tổ chức lễ hội linh đình, để tưởng nhớ công ơn của vị thành hoàng, những người có công, cầu một năm mới bình an, may mắn.

    3. Nên cúng rằm tháng Giêng vào ngày nào?

    Theo chuyên gia phong thủy Tuấn Kiệt, cúng Rằm tháng Giêng vào ngày chính rằm - 15 tháng Giêng âm lịch là tốt nhất và nên cúng vào buổi sáng. 

    Tuy nhiên, do điều kiện cuộc sống, hiện nay mỗi gia đình lại tùy biến linh động việc cúng vào các ngày, giờ khác nhau. Họ quan niệm rằng, việc thờ cúng chỉ cần thể hiện tinh thần chung là tấm lòng thành kính và biết ơn của con cháu đối với tổ tiên, ông bà, thần Phật. Nhưng thông thường nhất là cúng trong khoảng từ ngày 14 âm lịch đến trước giờ Ngọ ngày 15 âm lịch là tốt hơn cả.

    Ngày Tết Nguyên Tiêu các gia đình thường sắm hai lễ cúng: Lễ cúng Phật và lễ cúng Gia tiên. Cúng Phật là mâm lễ chay thanh tịnh, cùng hương hoa đèn nến. Cúng Gia tiên vào giờ Ngọ, là mâm lễ mặn hoặc chay với đầy đủ các món ăn tinh khiết của ngày Tết. Một đĩa hoa quả Các vật phẩm khác như: Hương hoa vàng mã; đèn nến; trầu cau, xôi chè...

    Xem Thêm: Văn Khấn Cúng ngày Rằm

     

    Tác giả: Thanh Ngân

    Đánh giá bài viết
    Chia sẻ bài viết
    Xếp hạng: 4.5 · 2 đánh giá
    Bình luận

    Bài viết cùng chuyên mục

    Vì sao người Việt cúng trước việc quan trọng
    Phong tục tập quán - 2023-09-11 20:33:41.0
    Lễ cúng có nguồn gốc rất sâu xa trong lịch sử và tâm linh của người Việt Nam. Đây không chỉ là một tập quán văn hóa mà còn phản ánh tri thức, tôn giáo, và triết học của người Việt.
    Những câu chuyện dân gian liên quan đến Tết Trung Thu
    Phong tục tập quán - 2023-09-10 09:33:18.0
    Tết Trung Thu, còn được gọi là Tết trông Trăng, là một trong những lễ hội quan trọng và đầy ý nghĩa trong văn hóa truyền thống của Việt Nam. Thường diễn ra vào ngày 15 tháng 8 âm lịch
    Cách tổ chức một buổi hội Trung Thu cho trẻ em
    Phong tục tập quán - 2023-09-06 11:00:00.0
    Tết Trung Thu, còn gọi là Tết Trung Nguyên, là một trong những ngày lễ truyền thống quan trọng nhất của người Việt Nam. Nó rơi vào mùa thu, thường vào mùng 15 tháng 8 âm lịch, và được coi là một dịp đặc biệt để gia đình tụ tập, kết nối và thể hiện tình cảm thân thương.
    Ý nghĩa của Tết Trung Thu trong văn hóa Việt Nam
    Phong tục tập quán - 2023-09-03 07:00:00.0
    Khám phá Tết Trung Thu - lễ hội truyền thống Việt Nam. Bí mật về nguồn gốc, ý nghĩa và phong tục đặc sắc giúp bạn sâu vào nét văn hóa độc đáo của đất nước hình chữ S.
    Tổng quan về Lễ xá tội vong nhân
    Phong tục tập quán - 2023-08-24 23:08:12.0
    Lễ xá tội vong nhân là một trong những lễ truyền thống của người Việt, diễn ra vào ngày rằm tháng bảy âm lịch. Lễ này có nguồn gốc từ Phật giáo và mang ý nghĩa cúng kính và ban phước cho các linh hồn đang lảng vảng trên trần gian. Lễ xá tội vong nhân còn được gọi là "lễ cúng cô hồn" và chuẩn bị các món cúng như cháo, gạo, bỏng, muối... nhằm hy vọng các linh hồn được siêu thoát và siêu sinh.
    Lễ xá tội vong nhân tại Việt Nam một ngày lễ ý nghĩa trong tháng cô hồn
    Phong tục tập quán - 2023-08-21 00:05:01.0
    Lễ xá tội vong nhân tại Việt Nam là một trong hai lễ tổ chức phổ biến trong tháng cô hồn, thường tổ chức vào ngày rằm tháng 7 âm lịch. Trái với lễ vu lan tưởng nhớ công ơn cha mẹ và tổ tiên, lễ xá tội vong nhân có mục đích xá tội và ban phước cho các linh hồn chưa được giải thoát đang lảng vảng trên thế gian. Đây là dịp để mọi người trái tim nhân ái hướng về linh hồn chưa siêu thoát và mang lại sự an lành cho chúng.
    Những điều cần biết về phong tục xá tội vong nhân trong ngày lễ Vu Lan
    Phong tục tập quán - 2023-08-20 23:46:51.0
    Lễ xá tội vong nhân và lễ Vu Lan là hai trong những ngày lễ quan trọng nhất trong văn hóa Việt. Đây không chỉ là một ngày lễ tâm linh mà còn là dịp để mọi người tưởng nhớ và tri ân những người đã khuất, nhất là những hồn ma không còn nơi nương tựa trên cõi trần gian.
    6 Cách kỷ niệm lễ Thất Tịch ở Việt Nam
    Phong tục tập quán - 2023-08-20 22:52:59.0
    Lễ Thất Tịch là một ngày quan trọng trong nền văn hóa Việt Nam, được tổ chức hàng năm vào ngày mồng 7 tháng 7 âm lịch. Ngày này được coi là dịp để tôn vinh tình yêu và lãng mạn. Việt Nam có nhiều phương pháp tôn vinh Lễ Thất Tịch, từ thờ cúng và cầu nguyện ở chùa đến việc thực hiện những việc thiện và vui đèn lồng. Dưới đây là một danh sách các phương pháp tôn vinh ngày Lễ Thất Tịch và lý do tại sao chúng có ý nghĩa đặc biệt.
    Những món ăn truyền thống trong ngày Thất Tịch
    Phong tục tập quán - 2023-08-17 09:59:10.0
    Ngày Thất Tịch món ăn tình nhân đầy màu sắc: Bánh đậu đỏ mang hình trái tim, mì dài mềm, và rượu ngọt thơm. Mỗi món ăn đều chứa đựng ý nghĩa về tình yêu và sự đoàn tụ
    Những món ăn truyền thống trong lễ cúng cô hồn
    Phong tục tập quán - 2023-08-09 07:00:00.0
    Lễ cúng cô hồn đã từ lâu trở thành một phần quan trọng của nền văn hóa tâm linh Việt Nam. Được tổ chức vào dịp rằm tháng 7 âm lịch, nghi lễ này không chỉ phản ánh tín ngưỡng của người Việt mà còn mang ý nghĩa cầu mong cho gia đình được bình an, xua tan đi mọi xui xẻo, rủi ro.
    Chia sẻ