Vì sao tháng Bảy Âm lịch được gọi là tháng cô hồn

Tháng Bảy âm lịch hay còn được gọi là tháng cô hồn, là một khái niệm phổ biến trong văn hóa Á Đông, đặc biệt là Việt Nam và Trung Quốc. Đây là thời điểm mà người ta tin rằng các linh hồn của những người đã khuất, những hồn ma cô đơn, những linh hồn bị oan ức, những linh hồn không có người thân chăm sóc sẽ được "tha" ra khỏi cõi âm để đến nhân gian.

Nguồn gốc tháng 7 cô hồn

Theo truyền thống Việt, tháng 7 Âm lịch, còn được biết đến như "tháng cô hồn", thường mang đến những lo lắng về may mắn và an ninh. Nhưng câu hỏi đặt ra là tại sao quan niệm này lại tồn tại và ý nghĩa thật sự của "tháng cô hồn" là gì?

Lịch sử cho thấy, người Việt từ lâu đã gắn với ý niệm rằng tháng 7 Âm lịch là thời kỳ linh hồn ma quỷ trở lại thế giới trần tục, đem lại tai ương và xui xẻo cho mọi người.

Tuy nhiên, nguồn gốc và ý nghĩa thực sự của quan niệm này thì không nhiều người biết đến.

Theo Tiến sĩ Dương Hoàng Lộc, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Tôn giáo, Trường Đại học Khoa học xã hội & Nhân văn – Đại học Quốc gia TP.HCM, quan niệm về "tháng cô hồn" đã tồn tại từ lâu và rất phổ biến. Ông trích dẫn lời của Vi Lê Minh, nhà nghiên cứu văn hóa Trung Quốc, cho thấy tháng 7 Âm lịch ở nhiều nơi tại Trung Quốc còn được gọi là "Quỷ tiết" hay "Thi cô", là thời điểm mọi người cùng cầu nguyện và cúng vái.

Theo Tiến sĩ Lộc, quan niệm này bắt nguồn từ Đạo giáo, sau đó lan rộng và ảnh hưởng mạnh mẽ đến dân gian Trung Quốc. Dưới sự lan tỏa của ý niệm này, người dân Trung Quốc đã truyền bá quan niệm về âm phủ được quản lý bởi Địa Quan Đại Đế.

Khi tháng 7 Âm lịch đến, cụ thể là vào ngày rằm, trùng với ngày sinh của Địa Quan Đại Đế, cổng địa ngục được mở ra. Điều này tượng trưng cho sự trở lại của ma quỷ và linh hồn, mang theo tai ương và xui xẻo cho mọi người.

Vì thế, vào ngày này, người dân Trung Quốc thực hiện nghi lễ thắp hương và cúng tế ma quỷ, thả đèn trôi sông để hướng dẫn linh hồn ma quỷ, những người bị chết oan trong quá khứ, qua cầu Nại Hà và tái sinh.

Tiến sĩ Lộc cho biết: “Ở Việt Nam, người dân tin rằng vào Tết Trung nguyên tháng 7, những linh hồn trong âm phủ được trở về cõi trần gian. Do đó, mọi người cúng tế và bày mâm cúng để tưởng nhớ cô hồn”.

Trong thời gian này, các chùa cũng thiết lập các trai đàn cầu siêu cho những cô hồn vất vưởng, đồng thời đây cũng là dịp con cháu đến chùa để cầu siêu cho tổ tiên đã khuất.

Ông cho rằng, việc thực hiện các nghi lễ này giúp mở rộng tấm lòng từ bi, thể hiện qua sự quan tâm, chia sẻ với những người kém may mắn, gặp khó khăn trong cuộc sống.

Trong khi đó, nhà nghiên cứu Lý học Đông phương Nguyễn Vũ Tuấn Anh có một lý giải riêng về nguồn gốc của quan niệm tháng 7 Âm lịch là tháng cô hồn.

Theo quan điểm của Lý học Đông phương, ông cho rằng, tháng 7 Âm lịch là tháng thứ chín, bắt đầu từ tháng Một Dương lịch (gồm Một, Chạp, Giêng, Hai, Ba, Tư, Năm, Sáu và Bảy).

Theo chu kỳ Cửu cung, tháng này vào thời kỳ trung cung Hà Đồ, tương ứng với độ số 10 của Thiên Can Quý thuộc thủy. Tháng này có Thiên can là Âm Thủy và thiên can Quý quản lý trung cung. Do đó, theo Lý học Việt, tháng này âm khí rất vượng.

Tên gọi tháng Cô hồn được bắt nguồn từ Đạo Giáo của người Trung Quốc. Theo truyền thống của Đạo Giáo, tháng Bảy âm lịch là tháng Vu Lan báo hiếu, là thời điểm được coi là "mở cửa địa ngục". Trong khoảng thời gian này, các linh hồn bị kẹt ở cõi âm có thể thoát ra nhân gian.

Quan niệm của người Trung Quốc về việc mở cửa Quỷ môn quan cũng được chia sẻ và lan tỏa tới nhiều nước châu Á khác, bao gồm Việt Nam. Họ tin rằng trong tháng Bảy Âm lịch, cánh cửa giữa cõi âm và cõi sống mở ra, cho phép các hồn ma được tự do đi lại giữa hai thế giới. Đây là lý do vì sao tháng này được gọi là "tháng cô hồn".

Ý nghĩa tháng cô hồn

Tháng Bảy Âm lịch không chỉ đơn thuần là một tháng đầy ma quỷ, mà còn mang đến những ý nghĩa sâu xa về tình thân, tình người.

Ý nghĩa của việc cúng cô hồn trong tháng này chính là để giải thoát những hồn ma cô đơn, những linh hồn không có người thân chăm sóc, giúp họ tìm được sự an nghỉ. Đây cũng là cách để con người bày tỏ lòng biết ơn đối với những người đã khuất, đồng thời cũng là lúc để chúng ta tự nhắc nhở mình về ý nghĩa của cuộc sống và sự hi sinh vô bờ bến của cha mẹ.

Trong tháng này, ngoài việc cúng cô hồn, người dân còn tổ chức lễ cúng xá tội vong nhân. Đây là nghi lễ giúp giải thoát tội lỗi cho những hồn ma, giúp họ có thể tái sinh vào một kiếp sống tốt hơn. Việc này không chỉ thể hiện lòng từ bi của con người mà còn mang lại may mắn, bình an cho gia đình và xã hội.

Tháng Bảy Âm lịch, được gọi là tháng cô hồn, là một khái niệm và phong tục truyền thống quan trọng trong văn hóa Á Đông. Nó không chỉ là biểu hiện của niềm tin tâm linh, mà còn là cách con người bày tỏ lòng biết ơn, lòng trọng đạo, và sự từ bi. Hơn nữa, đây cũng là cách chúng ta nhắc nhở nhau về sự tôn trọng cuộc sống và tình thân, cũng như niềm tin vào sự tái sinh và tiếp nối của vòng luân hồi.

Không chỉ nằm trong tín ngưỡng của các nước phương Đông, các nước phương Tây cũng có ngày Xá tội vong nhân tương tự, đó chính là Halloween, hay còn được biết đến rộng rãi là ngày hội hóa trang ma quỷ.

Tuy câu chuyện hóa trang thành ma quỷ là một hoạt động được thêm thắt vào sau này, nhưng về bản chất nguyên thủy, Halloween vốn có nhiều nét tương đồng với ngày Xá tội vong nhân.

Riêng ở Việt Nam, người dân thường tổ chức ngày lễ Vu lan báo hiếu và lễ Xá tội vong nhân, hay còn gọi là lễ thí thực cho chúng sinh (cúng chúng sinh) vào cùng ngày Rằm tháng Bảy Âm lịch. Chỉ có điều, theo một số tài liệu, người phía Bắc thường coi trọng lễ Xá tội vong nhân, trong khi miền Trung và miền Nam lại đề cao lễ Vu Lan báo hiếu.