Ngày Tết, cho dù ở thành thị hay thôn quê, giàu sang hay nghèo khó, trên bàn thờ tổ tiên hoặc trên bàn tiếp khách, hầu như nhà nào cũng trưng một mâm ngũ quả, và cố thể hiện sao cho vừa đẹp mắt vừa hàm ý những điều ước nguyện của gia chủ.

Bánh chưng gợi nhớ ngày Tết hay Tết gợi hương vị bánh chưng? Không biết tự bao giờ, món bánh truyền thống ấy đã trở thành thứ không thể thiếu trên bàn thờ tổ tiên, thành món ăn đặc trưng trong ngày Tết. Với nhiều gia đình, chiếc bánh chưng vuông nhỏ bé không còn đơn thuần là món ăn mà đã trở thành niềm vui, niềm hân hoan sum họp trong những ngày đầu năm mới.

Không biết từ bao nhiêu nay, cứ mỗi năm vào mùa Tết là nhiều tục lệ cổ xưa được mọi người thực hiện. Cùng với tục khai bút đầu năm, người Việt còn có thói quen xin chữ và cho chữ vào những ngày Tết cổ truyền của dân tộc. Đây là một việc làm mang nhiều ý nghĩa văn hóa.

Thực tế theo các nhà nghiên cứu, Tết Trùng Dương uống rượu cúc hoa, đeo cành thù du cũng có tác dụng giống như Tết Đoan Ngọ uống rượu hùng hoàng và treo cành xương bồ, trần ngải. Mục đích là phòng trừ bệnh tật, côn trùng.

Với những tín đồ Phật giáo hay những người ăn kiêng, Tết đến là khoảng thời gian khó khăn trong khâu lựa chọn đồ ăn như thế nào cho thích hợp. Không thua kém gì thức ăn mặn, những món chay ngày tết có thể chế biến được trong những ngày Tết khá đa dạng và phong phú. Ăn chay trong những ngày Tết đã trở thành thói quen của nhiều tín đồ Phật giáo và người ăn kiêng. Món ăn chay thơm ngon, đậm đà và chứa nhiều dưỡng chất tốt không thua kém gì các món ăn mặn. Các món chay có thể thưởng thức trong ngày Tết như: thịt đông chay, canh nấm ngũ sắc, nem nấm chay, dưa món chay… đều mang những hương vị hấp dẫn, lạ miệng. Đa số đều rất dễ làm, nguyên liệu phổ biến và khá kích thích vị giác.

Chắc bạn đã từng nghe thấy tục kiêng quét nhà ngày Tết rồi đúng không nào? Việc kiêng kỵ còn tùy vào quan niệm riêng của từng gia đình. Theo nhiều người thì quét nhà sẽ khiến cho gia chủ bị mất hết lộc tài trong năm mới. Vì thế, nhiều người vẫn để nhà cửa bừa bộn trong 3 ngày đầu năm. Song, hiểu các tập tục ngày Tết sẽ giúp người ta biết cách cư xử sao cho tế nhị, tránh gây hiểu lầm, khó xử.

Cây nêu là một thân cây được người dân Việt Nam nói chung, bao gồm cả một số dân tộc thiểu số và người Kinh, đem trồng trước sân nhà mỗi dịp tết Nguyên Đán.

Trong tục thờ cúng tổ tiên, người Việt coi trọng việc cúng giỗ vào ngày mất (còn gọi là kỵ nhật) thường được tính theo âm lịch (hay còn gọi là ngày ta). Họ tin rằng đó là ngày con người đi vào cõi vĩnh hằng. Không chỉ ngày giỗ, việc cúng tổ tiên còn được thực hiện đều đặn vào các ngày mồng một (còn gọi là ngày sóc), ngày rằm (còn gọi là ngày vọng), và các dịp lễ Tết khác trong một năm như: Tết Nguyên đán, Tết Hàn thực, Tết Trung thu, Tết Trùng cửu, Tết Trùng thập...

Tết Nguyên Đán là một ngày lễ quan trọng nhất trong văn hóa của người Việt Nam. Tết bắt đầu cho việc khởi đầu một năm mới với những điều tốt đẹp nhất, hi vọng một năm mới an lành, may mắn, thành công. Theo quan niệm dân gian của người Việt Nam, có những điều kiêng kị tuyệt đối không nên làm trong ngày mùng 1 tết để mang lại may mắn và tránh điều xui xẻo trong một năm mới.

"Thịt mỡ dưa hành câu đối đỏ" - câu nói mà bất cứ người Việt nào cũng biết. Từ xa xưa, câu đối đã được các nho học cho tới những người bình dân sử dụng để trang hoàng nhà cửa. Gần như là nhà nào cũng sẽ treo trên tường một câu đối được viết trên giấy đỏ. Ngày nay quan niệm cũng mở rộng hơn, người ta có thể trang hoàng nhà cửa ngày Tết bằng những bức tranh, hoặc bộ 4 câu đối... Đây cũng là một nét đẹp từ xa xưa trong phong tục cổ truyền Tết của người Việt chúng ta.