Tổng hợp những điều cần biết về phật giáo nguyên thủy

Phật giáo Nguyên Thủy, còn được gọi là Phật giáo Nam Tông, là thuật ngữ để chỉ giai đoạn đầu của Phật giáo từ khi Tất Đạt Đa sáng lập cho đến trước Đại hội kết tập kinh điển lần thứ hai tại thành phố Vaisili.

Phật giáo Nguyên Thủy phổ biến ở các nước như Sri Lanka, Campuchia, Thái Lan, Lào và Miến Điện (Myanmar).

Đạo Phật Nguyên Thủy tin rằng giáo pháp của họ là những lời dạy ban đầu của Đức Phật. Họ không tập trung quá nhiều vào niềm tin đo lường và các giáo lý cực đoan, mà coi chúng như công cụ để giúp mọi người hiểu chân lý thông qua trải nghiệm cá nhân.

1. Nguồn gốc phật giáo nguyên thủy

Phật giáo Nguyên Thủy (Theravada Buddhism) là một trong ba nhánh chính của Phật giáo. Hai nhánh còn lại là Phật giáo Đại Thừa (hay còn gọi là Bắc Tông, Mahayana Buddhism) và Kim Cương Thừa (hay còn gọi là Phật Giáo Mật Tông Tây Tạng).

Phật giáo Nguyên Thủy đã lan truyền từ Ấn Độ đến Sri Lanka, sau đó đến Đông Nam Á và vẫn sử dụng nguyên bản ngôn ngữ Pali. Trong thế kỷ thứ 3 TCN, đạo Phật đã mở rộng ở khắp Châu Á, và các diễn giải khác nhau về giáo lý của Đức Phật đã dẫn đến sự hình thành của nhiều tông phái trong thời gian đó.

Giáo lý Nguyên Thủy đã được truyền tới Tích Lan (Sri Lanka ngày nay) và được ghi chép bằng văn bản dựa trên tiếng Pali (một ngôn ngữ Indo-Aryan có liên quan đến tiếng Phạn) vào thế kỷ thứ nhất SCN, và thành lập Tipitaka-Tripitaka (kinh Tạng Pali) - bộ kinh điển đầu tiên của Phật giáo.

Phật giáo Nguyên Thủy đã đến Thái Lan vào khoảng thế kỷ thứ 6 và sau đó trở thành tôn giáo chính thức của đất nước sau khi vương quốc Sukhothai được thành lập vào thế kỷ 13.

Phật giáo Nguyên Thủy đôi khi được gọi là "Phật giáo Tiểu thừa - Hinayana Buddhism" (Lesser Vehicle), đối lập với "Phật giáo Đại thừa - Mahayana Buddhism" (Greater Vehicle). Thuật ngữ "Tiểu thừa" xuất phát từ sự phân chia sớm trong cộng đồng Phật giáo. Khi giáo pháp đạo Phật tiếp tục lan truyền khắp Ấn Độ sau khi đức Phật nhập niết bàn, các diễn giải khác nhau về những lời dạy ban đầu đã xuất hiện, dẫn đến sự chia rẽ trong Tăng giáo và hình thành Phật giáo Đại Thừa.

"Tiểu thừa" ý chỉ việc thừa hưởng những lời dạy cơ bản của Đức Phật. Hiện nay, một số học giả của các trường phái Phật giáo vẫn sử dụng thuật ngữ "Tiểu thừa", nhưng chỉ để phân biệt mà không có ý đồ xấu.

Tuy nhiên, để tránh sự hiểu nhầm trong việc phân biệt hai nhánh chính của Phật giáo, các học giả đề xuất sử dụng thuật ngữ trung lập là "Phật giáo Nam Tông" (Nam truyền Phật giáo) và "Phật giáo Bắc Tông" (Bắc truyền Phật giáo). Điều này bởi vì Phật giáo Nguyên Thủy có ảnh hưởng lớn ở Nam Á, trong khi Phật giáo Đại Thừa phổ biến ở Bắc Á như Trung Quốc, Tây Tạng, Nhật Bản và Hàn Quốc. Ở Việt Nam, Phật giáo Đại Thừa là trường phái chính và Tịnh Độ Tông là tông phái phổ biến tại đây.

2. Ngôn ngữ trong Đạo Phật Nguyên Thủy

Ngôn ngữ sử dụng trong các tác phẩm kinh điển của Phật giáo Nguyên Thủy là tiếng Pali, một ngôn ngữ phổ biến tại Trung Ấn Độ trong thời kỳ Đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Hầu hết những bài giảng mà Đức Phật truyền đạt được ghi lại bởi Tôn giả A Nan. Ngay sau khi Đức Phật viên tịch khoảng năm 480 TCN, cộng đồng các nhà sư và Tôn giả A Nan đã được triệu tập để đọc tất cả những bài thuyết pháp đã được nghe trong suốt 45 năm của Đức Phật.

Mỗi bài giảng (sutta) được khởi đầu bằng câu, "Tôi đã nghe nói như vậy." Các giáo lý được truyền đạt trong cộng đồng tu viện qua phương thức truyền miệng trong hàng trăm năm cho đến khi Tam Tạng Kinh Điển (tripitaka) được biên soạn.

Ban đầu, Pali là một ngôn ngữ nói, do đó không có bảng chữ cái riêng. Khoảng năm 100 TCN, khi kinh Tạng (Tipitaka) được soạn thảo lần đầu bởi các nhà sư ở Tích Lan (Sri Lanka), họ đã sử dụng chữ viết Pali dựa trên kịch bản Brahmi. Kể từ đó, Tipitaka đã được dịch sang nhiều ngôn ngữ khác như Devanagari, Thái, Miến Điện, La Mã, Cyrillic... Mặc dù bản dịch tiếng Anh của kinh Tạng ngày nay được sử dụng rộng rãi, nhiều tu sĩ Phật giáo Nguyên Thủy vẫn học tiếng Pali để hiểu sâu hơn và đánh giá chính xác hơn về những giáo lý của Đức Phật.

Không ai có thể chứng minh rằng Tripitaka chứa đựng những lời dạy chính xác của Đức Phật. Do đó, nó không giống như các văn bản thánh thư trong nhiều tôn giáo khác trên thế giới, được coi là sự thật, được tiết lộ bởi một tiên tri, và được chấp nhận hoàn toàn bởi đức tin.

Thay vào đó, những giáo lý trong kinh Tạng Pali phải được mỗi cá nhân đánh giá trực tiếp thông qua trải nghiệm của chính họ, từ đó, họ sẽ tìm được câu trả lời chính xác nhất dành cho mình. Đến nay, kinh Tạng Pali vẫn tồn tại trong nhiều thế kỷ như một nguồn hướng dẫn không thể thiếu đối với hàng triệu Phật tử trong cuộc tìm kiếm giác ngộ.

3. Tông chỉ tu tập của Phật giáo Nguyên Thủy

Phật giáo Nguyên Thủy tôn trọng sự tự giải phóng thông qua nỗ lực cá nhân. Truyền thống Theravada sử dụng thiền Vipassana, còn được gọi là thiền Minh Sát, như một phương tiện chính để đạt giác ngộ. Vipassana đề cao việc tuân thủ kỷ luật về cơ thể, tư tưởng và kết nối. Nguyên tắc này được quan niệm theo lời: "Tránh xa điều xấu, chú trọng tích lũy điều tốt lành và làm sạch tâm trí".

Thiền đóng vai trò quan trọng trong việc biến đổi bản thân của Phật tử Nguyên Thủy, do đó, họ dành nhiều thời gian cho việc hành thiền. Khi một người đạt được giải thoát khỏi khổ đau và giác ngộ lên Niết bàn, họ được gọi là A la hán (Arahant) hay "những người xứng đáng".

Phật giáo Nguyên Thủy đặt mức độ quan trọng cao đối với tu viện. Các nhà sư Phật giáo Nam Tông thường dành toàn bộ thời gian của họ cho tu viện. Một số người tham gia tu viện từ khi còn 7 tuổi, trong khi mọi lứa tuổi đều có thể gia nhập. Một người mới vào tu được gọi là Sa-di (Samanera), và một tu sĩ được gọi là Tỳ kheo. Tổ chức của cộng đồng tu viện được gọi là Tăng đoàn.

Các nhà sư phải tuân thủ 227 quy tắc được đào tạo. Trong số các quy tắc này, nguyên tắc giới luật là năm điều mà tất cả mọi người cố gắng tuân theo trong lối sống Phật giáo. Ngũ giới bao gồm việc tuân thủ các quy tắc để:

• Không làm hại sinh linh.
• Không lấy những thứ không được phép.
• Kiềm chế hành vi sai trái tình dục.
• Kiềm chế lời nói sai: bao gồm nói dối, trò chuyện vô ích, lời nói ác độc hoặc cay độc.
• Không sử dụng chất gây nghiện.
• Đặc biệt, các nhà sư trong tu viện không được sử dụng tiền bạc.

4. Giáo lý của Phật giáo Nguyên Thủy

Trong Phật giáo Nguyên Thủy, có hai nguyên lý chính là Tứ Diệu Đế và Bát Chánh Đạo. Đức Phật đã phát hiện ra rằng để giải thoát khỏi sự luân hồi, chúng ta phải gánh vác những nhiệm vụ cụ thể cho mỗi chân lý trong Tứ Diệu Đế: Đầu tiên, chân lý cao nhất phải được "thấu hiểu"; thứ hai là "từ bỏ"; thứ ba là "nhận ra"; cuối cùng là được "phát triển".

Việc áp dụng đầy đủ các chân lý này mở ra con đường đến sự giác ngộ, chấm dứt sự không hiểu biết, tham ái, đau khổ và nghiệp chướng. Mục tiêu cuối cùng của tất cả các giáo lý của Đức Phật là tiến tới sự tự do tối cao và hạnh phúc vượt trội: Vô thường, Vô ngã và Niết bàn.

Bát Chánh Đạo có thể hiểu như một tập hợp các phẩm chất cá nhân được phát triển, chứ không phải chỉ là một chuỗi các bước trên con đường tuyến tính. Việc phát triển quan điểm và giải quyết đúng đắn (theo cách truyền thống với sự khôn ngoan và phân biệt) tạo điều kiện cho sự phát triển của tư duy, hành động và sinh kế đúng đắn (các yếu tố được xác định).

Khi đức hạnh được phát triển, các yếu tố khác được xác định thông qua sự tập trung (nỗ lực đúng đắn và chánh niệm). Tương tự, khi sự tập trung trưởng thành, sự phân biệt sẽ tiến hóa lên một mức độ sâu hơn. Quá trình này mở ra việc phát triển của một yếu tố thúc đẩy sự phát triển của yếu tố tiếp theo, nâng cao trình độ tâm linh của người học viên đến mức độ giác ngộ cuối cùng.

Những chân lý này không phải là những nguyên tắc giáo điều cố định, mà là những trải nghiệm sống mà mỗi người tìm kiếm tinh thần chân thành phải tự khám phá trong tâm hồn của mình.

5. Tầm ảnh hưởng ở Phương Tây

Đến cuối thế kỷ 19, các nguyên tắc của Phật giáo Nguyên Thủy chưa được phổ biến rộng rãi ngoài miền Nam châu Á, nơi mà chúng đã phát triển mạnh mẽ trong khoảng 20 năm. Tuy nhiên, từ thế kỷ 20, các quốc gia phương Tây đã bắt đầu quan tâm đến gia truyền tâm linh quý giá của Phật giáo Nam Tông thông qua các bài giảng về sự giác ngộ.

Trong những năm gần đây, mức độ quan tâm này đã tăng lên đáng kể, và các Tăng đoàn Phật giáo Nguyên Thủy đã thành lập hàng chục tu viện trên khắp châu Âu và Bắc Mỹ. Số lượng trung tâm hành thiền cũng đã tăng lên, được thành lập và hoạt động độc lập với các Tăng già, nhằm đáp ứng nhu cầu giải thoát khỏi đau khổ của cả nam và nữ giới.

Trong thế kỷ 21, các biến thể Phật giáo mang đến cơ hội và đồng thời nguy hiểm cho đạo Phật Nguyên Thủy ở phương Tây. Ngày nay, có rất nhiều người tự xưng là các bậc Thánh đã giác ngộ và truyền bá những triết lý khác so với những giáo pháp trong kinh Tạng Pali.

Với sự "mở rộng" hiện nay của phương Tây và sự "thụ phấn chéo" giữa các truyền thống tâm linh, liệu có dẫn đến sự xuất hiện của một hình thức thực hành Phật giáo mới độc đáo và phù hợp với thời đại hay chỉ gây nhầm lẫn và làm mất đi sự nguyên bản của lời dạy của Đức Phật? Đây là những câu hỏi mở và chỉ có thời gian mới có thể trả lời chính xác nhất.

Các nguyên lý tâm linh đang tràn ngập trên phương tiện truyền thông. Nhiều lời dạy tâm linh phổ biến ngày nay được mượn từ Đức Phật một cách tự do, tuy nhiên, hiếm khi chúng được đặt vào ngữ cảnh thực sự của người truyền bá. Những người tìm kiếm sự chân thật thường phải đối mặt với một nhiệm vụ khó khăn là "vượt qua" những nguyên lý không chính xác và mơ hồ. Làm thế nào chúng ta có thể hiểu được tất cả?

Khi bạn đặt câu hỏi về tính chân thực của một giáo huấn cụ thể, hãy lắng nghe lời khuyên của Đức Phật:

“Không tin gì cả, dù bạn đọc nó ở đâu hay ai đã nói, thậm chí tôi nói cũng thế. Trừ khi nó phù hợp với lý trí và ý thức thông qua sự trải nghiệm của riêng bạn.”